Polemiek in de wereld van de koffie: “combo” aankoop van koffie

De actoren van eerlijke koffie praten er al een aantal weken over: het schandaal van de “combo” aankoop van koffie is weer opgedoken. Enkele oneerlijke kopers van Fairtrade koffie respecteren niet de opgelegde Fairtrade normen. Kortweg bestaat hun techniek eruit dat ze een klein deel van de koffie van een producent aan de Fairtrade prijs kopen en de rest ervan kopen onder de opgelegde prijs… Laten we dit eens beter bekijken!

Producenten die verkopen met verlies

Vooraleer de details besproken kunnen worden, is het belangrijk om de wereldmarkt van koffie te schetsen: vandaag wordt een groot deel van de geproduceerde koffie in de wereld verkocht via koffiebeurzen, waardoor de prijzen (heel) variabel zijn. De prijs van aankoop van een pond koffie wordt opgemaakt in functie van de beurs van New York voor Arabica koffie en de beurs van Londen voor Robusta koffie. Het is al sinds 5 jaar dat de prijzen blijven dalen en producenten verkopen dus met verlies. De grote meerderheid woont in afgelegen regio’s en verdient minder dan 2 dollars per dag. Daarom komen de meeste producenten (de armsten) samen om coöperaties op te richten. Hun doel is om meer gewicht te hebben op de markt en om hun belangen te verdedigen. Ondanks hun inspanningen, lukt het hen niet om het hoofd boven water te houden… Er zijn dus organismen die proberen om deze producenten menswaardige lonen te geven door bepaalde Fairtrade normen op te leggen die hen de mogelijkheid geven om van hun oogsten te leven.

Grafiek van de beurs van Arabica koffie, in centen van $ over de 5 laatste jaren. Men kan zien dat de prijs maar blijft dalen sinds 2015.

Wat is de label Fairtrade?

De label Fairtrade wordt toegekend door fondsen zoals Fairtrade Belgium (in België) of Max Havelaar (in Zwitserland). Deze certificeert dat de producten gekweekt zijn geweest op een duurzame en eerlijke manier. Het garandeert eveneens:

Traceerbaarheid
Koffie dat Fairtrade gelabeld is traceerbaar vanaf de boerderij waar het wordt geproduceerd, tot in de winkelafdeling. Vanaf het begin van de productie, worden de Fairtade koffiebessen gescheiden van deze die niet Fairtrade zijn. Daarna, over de rest van het proces, worden ze nooit meer vermengd. Dit biedt de mogelijkheid om de weg te volgen van de koffie en controles uit te voeren.

De prijs
Maar dat is niet alles, samen met traceerbaarheid, wordt de aankoopprijs van Fairtrade koffie, biologisch gecertificeerd, gedefinieerd op basis van een vaste minimumprijs (1,90 $ per pond). Dit om landbouwers de mogelijkheid te geven tot een menswaardig niveau van leven. Dus, ook al is de prijs van de beurs lager dan deze minimumprijs, is de producent verzekerd dat hij deze prijs krijgt. Echter, als de prijs van de beurs hoger is dan de minimumprijs, dan moet deze naar boven bijgesteld worden. Bovenop de aankoopprijs, krijgen de producenten wat men een « Fairtrade premie » noemt. Deze wordt meestal gestort op een aparte rekening (meestal deze van de coöperatie waarvan de kweker deel uitmaakt) en zal gebruikt worden om gemeenschappelijk goed te financieren, zoals een waterput, een school in de regio of de aankoop van materiaal om te helpen bij de productie.

Het principe van combo aankopen

Dit is allemaal goed en wel, maar 20 september maakt Angel Barrera, coffee sourcing manager bij de invoerder van Franse koffie Belco, bekend dat er een slechte praktijk bestaat die in strijd is met de Fairtrade regels aan de hand van een bericht op zijn Facebook account: de aankoop van “combo” koffie. Volgens hem respecteren sommige invoerders, branders en industriële makelaars niet de Fairtrade aankoopprijzen. Ze gebruiken wat men “combo” aankoop noemt, wat betekent dat ze een deel van de koffie aan de opgelegde prijs aankopen, maar de rest aankopen aan een lagere prijs (terwijl de prijzen al heel laag zijn). De producenten hebben moeite met het weigeren van de verkoop van hun koffie voor een lagere prijs, want als zij het niet doen, dan gaan andere producenten het wel doen. Ze worden dus een beetje gedwongen om deze condities te accepteren…

Nemen we een concreet voorbeeld van een handelaar die graag 3 containers van een producent koopt. De toegepaste prijzen moeten de volgende zijn:

• 1 container van koffie gecertificeerd biologisch Fairtrade International aan de minimumprijs van 1,90 $ per pond*.
• 1 container van BIO koffie zou rond de 1,30 $ per pond moeten zijn (met de Bio premie).
• 1 container van conventionele koffie zou rond de 1,10 $ per pond.

Echter, een oneerlijke handelaar gaat een combo aankoop voorstellen aan de producent. Hij gaat hem voorstellen om zijn Fairtrade koffie aan de normale prijs te kopen onder de voorwaarde dat hij korting krijgt voor de BIO koffie en de conventionele koffie. De toegepaste prijzen met deze combo aankoop worden:

• 1 container van koffie gecertificeerd biologisch Fairtrade International aan de minimumprijs van 1,90 $ per pond.
• 1 container van BIO koffie aan de prijs van 1,10 $ per pond (de Bio premie wordt niet gerespecteerd).
• 1 container van conventionele koffie aan de prijs van 1,00 $ per pond (deze prijs kan nog veel lager dalen).

(source: Open brief van Angel Barrera (prijs van 20 september 2019))
*1 pond komt overeen met ongeveer 0,45 kg

Door op deze manier te handelen, liegt de koper niet als hij zegt dat zijn Fairtrade koffie aan een fatsoenlijke prijs werd gekocht. Echter, wat hij niet zegt, is dat de producent uiteindelijk benadeeld wordt omdat hij zijn andere koffies met verlies moet verkopen.

Het antwoord van Max Havelaar

Het team van de website CaféMag heeft Max Havelaar gecontacteerd om er meer over te weten te komen. Het organisme heeft hen geantwoord dat ze ervan op de hoogte waren en dat ze alles in het werk zetten om te vechten tegen deze slechte praktijken. De bedrijven die Fairtrade gecertificeerde producten commercialiseren worden gecontroleerd door het organisme Flocert. Deze zal eveneens onderzocht worden of het beantwoordt "aan de meest strikte normen van onafhankelijkheid die gelden" met betrekking tot wat Fairtrade is en wat niet. Eindelijk, vraagt Max Havelaar aan elke persoon die verdenkingen heeft over praktijken die in tegenstrijd staan met juist handelen hen te contacteren zodat ze controles uitvoeren. Laten we zeggen dat dit schandaal rond de Fairtrade producten de organismen gaat verplichten om hun controles uit te diepen en om veel waakzamer te zijn !

En Javry in dit alles?

Onze visie over sourcing van koffie is redelijk verschillend. Inderdaad, we willen dat onze koffie zo traceerbaar als mogelijk is, waarbij we vertrouwensrelaties op lange termijn opbouwen met onze producenten. We hebben gekozen om geen rekening te houden met de beurs en een vaste jaarlijkse prijs te definiëren zodat de landbouwers een fatsoenlijk en vast loon krijgen, ongeacht de fluctuaties van de beurs. Daarboven streven we ernaar om langetermijnsrelaties op te bouwen met de producenten om hen te helpen met het kweken van hun koffie en het behoud van de biodiversiteit en de landen, zodat hun activiteit duurzaam is.